rum ortodoks ruhban okulu ne demek?

Heybeliada Ruhban Okulu, ya da verdiği teoloji eğitiminin türü nedeniyle Rum Ortodoks Ruhban Okulu olarak bilinen, Türkiye'de kısaca Ruhban Okulu şeklinde de adlandırılan, Heybeliada'da bulunan özel yüksekokuldur. Adanın kuzeybatısında Ümit Tepesi nde bulunan okul¹, Atina Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden sonra kurulan bu alandaki ilk akademik okuldur.² 1844 yılında din adamı yetiştirmek için faaliyete geçen okul, 1923 yılına kadar Yüksek Ortodoks Teoloji Okulu adını taşır³ Daha sonra bulunduğu ada ile özdeşleşerek Heybeliada Ruhban Okulu olarak anılmaya başlar. 1971 yılındaki Türkiye'deki tüm özel yüksekokulların devlet denetimine girmesi ile ilgili karar neticesinde, bu değişikliğe razı olmayan Fener Rum Patrikhanesinin karşı tutumu nedeniyle okulda teoloji eğitimi kaldırılır, okul yalnız lise düzeyinde eğitim vermeye devam eder. 1971-1972 eğitim döneminde "Heybeliada Özel Rum Lisesi"⁴ adını taşıyan okul, sonraki yıl patrikhane tarafından tamamıyla kapatılmıştır.

Okulun Tarihi ve Açılışı

Okul binası aslen 9. yüzyılda inşa edilen Aya Triada kilisesidir. Kilisenin Osmanlı döneminde de açık kaldığı tahmin edilmektedir. Alman Başrahip Stefanos Gerlach, İstanbul'a 16. yüzyıl yaptığı gezi sonrası kaleme aldığı, İstanbul'daki, kiliseler listesinde Heybeliada Aya Triada kilisesinden de sözeder.⁵ Kilise binası, 19. yüzyıl ortalarında din adamı yetiştirmek amacıyla, teoloji eğitimi ağırlıklı bir okula dönüştürülür. Resmen Fener rum patriği, Patrik 4. Germanos tarafından 1 Ekim 1844'te açılmıştır.⁶. Heybeliada Ruhban Okulu, 1844-1971 eğitim dönemi boyunca 1000 yakın mezun vermiştir. Bu mezunlarda kimileri dini anlamda önemli pozisyonlara kadar yükselebilmişlerdir. Örneğin aralarında günümüz Patriği I. Bartholomeos bulunduğu 12 okul mezunu, Fener Rum Patrikanesi bünyesinde patriklik makamında görev yapmıştır.⁷

Okul bir dönem başka amaçlar içinde kullanılmıştır. Bahriye (Denizcilik) Nazırlığının 1918 yılında okula el koymasıyla, okulda bulunan yatılı öğrenciler Büyükada bulunan Aya Yorgi Manastırına yerleştirilmişlerdir. Okulda yerleşen bahriye öğrencileri Mondros Ateşkes Anlaşması imzalanana kadar okulda kalmışlardır. İzleyen yıllarda okul binasının çeşitli başka kalıcı misafirleri olmuştur; 750 Alman askeri (5 Aralık 1918), İstanbul'un İşgali sonrasında ise Fransız askerler tarafından 250-500 Rus göçmen, okul binasına yerleştirilmiştir.⁸

Eğitim Sistemi ve Okul Kompleksi

Okul açık olduğu 1844'ten beri teoloji eğitimine ara vermeksizin çeşitli eğitim programları izlemiştir. Yıllara göre bunlar;

1844 - 1919 dönemi 4 yıl ortaokul ve 3 yıl teoloji,
1919 - 1923 dönemi yalnız 5 yıllık teoloji,
1923 - 1951 dönemi 4 yıl ortaokul ve 3 yıl teoloji
1951 - 1971 dönemi 4 yıl lise ve 3 yıl teoloji.⁹

Okulda her zaman yalnızca Rum öğrenciler eğitim görmüyor, Menderes iktidarı döneminde 1952¹⁰'de çıkarılan bir kararla, yabancı öğrencilerin okula kabulüne yeşil ışık yakılmıştır. Bu öğrenciler, 1964 yılında güvenlik gerekçesi ile yasaklanana kadar okulda eğitim alabiliyorlardı.¹¹. Okulda okuyan yabancı öğrencilerle ilgili şu bilgi verilebilir. Heybeliada Ruhban Okulunda, 1950-1969 eğitim döneminde 225 mezun vermiş. Bu mezunların 38'i Rum kökenli Türk vatandaşı, 187 ise başta 162 öğrenciyle Yunanistan olmak üzere çeşitli diğer ülke vatandaşları olarak kayıtlara geçmiştir.¹² Ayrıca okul mezunları sadece din adamı olmuyor, dişçilik gibi çeşitleri meslekleri seçen mezunlar vardır.

Öğrenimin sürdürüldüğü dersliklerin yanında okulun geniş bir kütüphanesi vardır. Okulun kütüphanesinde Yunanca'nın yanında Türkçe ve Arapça'nın da dahil olduğu çeşitli dillerde 120.000'den fazla kitap bulunmaktadır. Kütüphane son olarak 1960 yılında İstanbul Rumlarından Kiryako Pamukoğlu'nun bağışlarıyla restore edilmiştir. Kütüphanenin dışında okula bitişik Aya Triada kilisesi ve başta 2'si okul bahçesinde 1'i dışında olmak üzere eski patriklerin mezarları ve başka kişilere ait mezarların olduğu bir mezarlık vardır.¹³

Kapatılması

1971 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan "Özel Yüksek Okul Öğrencilerinin Öğrenimlerine Devam Edebilmeleri İçin Açılacak Resmî Yüksek Okullar Hakkında Kanun"¹⁴ neticesinde okulun dini eğitime devam edebilmesi için bir Türk Üniversitesi veya ilahiyat fakültesine bağlanması şartı koyulmuştur. Okulun günümüzde kapalı kalması, mevcut yasa gereği Yükseköğretim Kuruluna bağlanması ve patrikhanenin isteği olan Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığına bağlı özel okul olma isteği konusundaki görüş ayrılıkları yüzündendir.

Gerçekleşen Etkinlikler

Kapalı kaldığı süre içinde okul binası çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmıştır. Bunlar;

1998 "Teoloji ve Çevre sorunları" konferansı¹⁵
2010 "İstanbul'un izini sürmek" isimli 101 Yunan sanatçının eserleriyle oluşturulan resim sergisi.¹⁶
2011 "Açık Kapı Mimarlık Festivali" kapsamında okul binası, mimarlıkla ilgilenenler için ziyarete açılmıştır.¹⁷

Okulun yeniden açılması

Son yıllarda, ruhban okulu ABD'de Yunan lobisi tarafından bir mesele haline gelmiş olup, 1999 yılında ABD Başkanı Bill Clinton'ın Türkiye'yi ziyareti sırasında Ruhban Okulu'nu ziyaret etmiş ve dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'den okulun açılmasına izin verilmesini istemiştir, ama kabul görmemiştir.